تخت فولاد اصفهان
عالم کامل فقیه ربانی و مجتهد باررغ صمدانی آقا حاج محمد جعفر آباده ای فارسی فرزند محمد صفی از علمای معرفت قرن سیزدهم هجری حوزه علمیه اصفهان است.
عالم کامل فقیه ربانی و مجتهد باررغ صمدانی آقا حاج محمد جعفر آباده ای فارسی فرزند محمد صفی از علمای معرفت قرن سیزدهم هجری حوزه علمیه اصفهان است.
تاریخ ورود نامبرده به اصفهان در چه تاریخی بوده معلوم نیست
مرحوم صاحب روضات اعلی الله مقامه در پایان ترجمه عالم جلیل آقا حاج ملا محمد جعفر استر آبادی در صفحه 154چاپ اول می فرماید :
او غیر از فاضل فقیه نبیل هم عصر ما حاج محمدجعفر بن محمد صفی آباده ای فارسی مفتی اصفهان است .صاحب الوجیزه تلخیص کتاب تحفة الابرار تألیف همنام با (آقا سید محمدباقر شفتی بیدآبادی صاحب مطالع الانوار )ودیگر آثار ومؤلفات بسیاری در فقه واصول ادام الله ظلاله وکثربین السلسلة امثاله .
در قصص العلماءآمده:
حاجی ملا محمد جعفر آبادهای عالم جامع متقی وپرهیزگار از تلامذه آقاسیدمحمد وحاجی محمد ابراهیم کرباسی وحجةالاسلام بوده وبسیار شوخ واز هر علم ودانشی کتابی در حفظ داشت مانند« الفقیه» (از ابن مالک )در نحو "زبدة" (از شیخ بهائی ) در اصول فقه و«قانونچه »در طبّ (از محمودبن محمدبن عمر چفمینی م- 745 قﮬ )ومختصر تلخیص در علم فصاحت وبلاغت (از مسعودبن عمر تفتازانی م- 792 قﮬ) وتذهیب المنطق در منطق (از سعدالدین تفتازانی )وتجرید در علم کلام (از خواجه نصیرالدین طوسی - 672 قﮬ) ومختصر نافع در فقه (از محقق اول ابوالقاسم جعفربن حسن (م- 676 قﮬ) .
ودر المآثر الآثار صفحه 146 آمده :
حاجی محمد جعفر آبادهای فارسی از فحول مجتهدین طریقه جعفریه ومشاهیرمروجین شریعت محمدیه است عظماءعلما در حضرت وی خویشتن را خورد می شمردند وبزرگان دین ودنیا نام مبارکش را به حرمت تمام می بردند ، در علو درجه فقاهت وسمّو مقام زهد عبادت همه معاصرین ،بروی غبطه می آوردند در ادبیات ومتن الغة وعلم رجال ودرایة نیز کم نظیر بود رفع الله مقامه وحشره مع المحقق والعلامة.ودر نجوم السماء میرزا محمد مهدی کشمیری (م-1309ﮬ 9آمده :
مولانا محمدجعفر الآبادۀ الفارسی الاصفهانی از افاضل زمان واکابر دوران ،ملا شفیعا اورا ا جمله مشایخ واساتذه چون معدود نموده،ودر توصیف وتعریف جناب ممدوح مبالغه فرموده ،وگفته که این شیخ رئیس مذهب در دین دنیا ومرجع خاص ّوعامّ در فتاوی واکحکام در زهد وپرهزگاری ثقةومعتمدبود،وگئی سبقت از امثال واقران خودمی ربود ،علموفقه واصول ورجال وحدیث کما ینبغی تحصیل فرمده از اساتذه کرام ،جناب موصوف حضرت فخرالمحققین فرئیس الملة والدین مولانا السید محمدصاحب مفاتیح الاصول ،وحضرت حجةالاسلام ومرجع خاصّ وعام ّ جناب سید محمد باقر رشتی اعلی الله مقامهما ،ونیز –پیش عالم ربانی وفقیه صمدانی حاج ابراهیم کرباسی تحصیل علوم نموده واز دیگر مشایخ عظام به تحصیل حکمت وکلام وحساب وهیئت وریاض وعلم ادب معانی وبیان مشغول بود،ومن در اصفهان در فقه اصول کتب.
اروضةالبهیة (شرح لمعه شهیدثانی )ومعالم الاصول وقوانین (از شیرازی قمی ) در خدمت ایشان فراگرفتم .
در فارسنامه ناصری ج 2/1241ذیل کلمه صغاد آمده: صغاد به ضم اول که آن را چفاد نیز گویند در یک فرسخ ونیم میانه شمال ومغرب آباده است ،جناب مستطاب کاشف حقایق امور ،مصلح مصالح جمهور ،ظهیر الاسلام ،ملجأالأنام ،رئیس مجتهدین ،اکمل متورعین ،بندهخدای اکبر ،حاج محمدجعفر از آنجا برخاسته است.ودر دارالسلطنه اصفهان متوطن گشته ،صیت فضیلت واجتهادش عالم گیر گردیدودر سال 1280ﮬ واند ودر اصفهان به رحمت ایزدی پیوست وسنسن عمرش از نود سال گذشته بود.
در تذکرةالقبور مجتهد گزی اصفهانی ملا عبد الکریم (م-1339قﮬ)آمده:
مرحوم حاج محمد جعفر آبادهای از شاگردان مرحوم حجةالاسلام حاج سید محمد باقر (معروف به شفتی بید آبادی )بوده که همراه آن مرحوم به مکّه مشرف شده وخودش عالمی محقق وبسیار زیرک ودانا وبا تجربه وبا تدبیر به خصوص در مرافعات وتمتم کردن آنها ،در رساله عملیه نوشته ومقلدین هم داشته ومعر.ف است که قرار اوثبت اموراتی که نزد اومی شدهئ بوده که من بعد اشتباه کاری در آن نشود ومدرس در اصفهان وامام مسجدی که برای او وبه ام اوبنا شده ومسجد خوش وضعی است ،ومزاحهای شیرین از آن مرحوم معروف است نظیر آقا جمال خوانساری ،کتابهای فاضلانه نوشته یکی «نقود المسائل » در فقه استدلالی که ملمع است فارسی وعربی باهم ،کتاب «مرایام » در اصول «رساله حمامیّه » در مورد نزاع واقع در محل حمام معروف به حمام شیخ بهائی واقع در نزدیکی مسجد جامع کبیر اصفهان «شرح تجرید الکلام » «شرح درس فقه جعفری » «سؤال وجواب »وغیر اینها .
آن مرحوم با معاشرت با عموم طبقات مشهور وکم نظیر بوده ومورد تجلیل واحترام همگان ودر مسجدی کوچک اقع در محله جماله کله اصفهان مجاور محله نیم آورد وبازار بزرگ اصفهان اقامه جماعت می فرمود . ومتمکنین وسکنه آن محل با همت ومساعی یکی از بازرگانان معروف آن عصر بنام حاج محمد علی تاجر خوانساری تعدادی از خانه های اطراف آن را خریده وآن مسجد به مسجد بزرگی تبدیل شده با بازارچه ای مجاور آن وهم اکنون یکی از مساجد بزرگ اصفهان وجزو بناهای باستانی عصر قاجاریه بشمار می رود.وبا ایجاد خیابان جماالدین عبد الرزاق در سوقی به طرف شمالی خیابان مزبور جهت آن احداث گردید.وجمعاًمسجد وبازارچه به نام آن عالم جلیل القدر معروف می باشد.صاحب اعیان الشیعة در دو مورد از آن مرحوم یاد کرده یکی با عنوان شیخ جعفر آباده ای ج4/79 که فرموده :وی از فحول مجتهدین علماءبوده ودارای حافظه ای قوی ونزدیک ترین افراد به سید حجةالاسلام محمد باقر رشتی واز اواست « المسائل جعفریه » وآباده روستایی است از شهر اصفهان ودیگری در ج9/203 با عنوان محمد جعفر بن محمد صفی آباده ای فارسی ،فاضل فقیه ومعاصر صاحب روضات است واز اوست تلخیص کتاب تحفةالابرار تألیف سیدمحمدباقر رشتی ودیگر مصنفات در فقه واصول .
ومرحوم علامه تهرانی در الکرام البررةج1/259 چنین فرموده :شیخ محمدجعفر آباده ای از علماءودانشمندان بزرگ وفقهای توانا یاصفهان بوده،دارای حافظه ی قوی واز نزدیکان از مقربین سید محمدباقر حجةالاسلام اصفهانی (بید آبادی ) که در محله آباده اصفهان اقات گزیده واز این جهت به آباده ای شهرت یافته فاضل مراغی در در المآثر والآثار از او یاد کرده .واورا آاری است که از آن جمله است «نقودالمسائل الجعفریه » بپارسی در فقه وآن چند جلد است که جلد سوم آن در زکوة وخمس وروزه است وبسال 1279ﮬ بطبع رسیده.
ومرحوم دهخدا در لغت نامه ج7/2798 آورده :
آن مرحوم از فقهای اصفهان بوده که از درس سید محمدباقر شفتی استفاده می کرده ودر فقه استدلالی تألیفی دارد وشرحی بر تجرید الکلام نوشته در سال 1280قﮬ وفات کرده وماده تاریخ فوتش اللهم نوّر مضجعه است ودر تکیه خوش وضعی که معروف به تکیه حاجی محمدجعفر ودر مقابل تکیه شهشهانی است مدفون شده وچندین تن از معاریف در آنجا مدفون است.
چنانکه از منابع موجود استفاده می شود اساتید آن بزرگوار عبارتند از :
• عالم جلیل القدر آقا سید محمد کربلائی معروف به سید مجاهد (م- 1242قﮬ) صاحب کتاب «مناهل » در فقه و«مفاتیح الاصول » در اصول فقه فرزند عالم جلیل فقیه اما سید علی صاحب ریاض المسائل در فقه(م-1231قﮬ)
• سید حجةالاسلام آقا سید محمباقرشفتی بیدآبادی صاحب مطالع الانوار (م-1260قﮬ)
• عالم بزرگوازر آقا حاج محمدابراهیم کرباسی صاحب کتاب اشارات الاصول ومنهاج الهدایة (م-1262قﮬ)
• مرحوم حکیم بزرگوار ملا علی نوری وملا اسماعیل واحدالعین در دانش فلسفه وکلام
واز جمله شاگردان ومجازین از آن مرحوم اند .
1. سید عالم جلیل محمدشفیع سیدعلی اکبر موسشوی جاپلقی بروجردی (م- 1280قﮬ)صاحب کتاب الروضةالبهیة
2. عالم جلیل شیخ محمدنبیّ بن احمد تویسرکانی صاحب کتاب لئالی الاخبار والآثار (م-1320قﮬ)
3. عالم بزرگوار فاضل ملا محمدعلی بن احمدمحلاتیشیرازی که تاریخ اجازه این مرحوم 1258قﮬاست.(الذریعةج/1156).
آثار وتألیفات :
- تلخیص تحفةالابرار ،وآن گزیده ومنتخب است از تحفةالابرار سید حجةالاسلام شفتی اصفهانی در مسائل نماز بفارسی که در زمان حیات مرحوم سید به چاپ وظاهراً همان است که به نام :منتخب تحفةالابرار ویا هدیّه الاخیارو«الوجیزه » علامه تهرانب در کتاب الذریعةج16/292وج25/45و46 از آن یاد فرموده.
- حاشیه ای مبسوط برشرح لمعه
- حواشی برتلخیص الاقوال (المقال )یا رجال وسیط عالم جلیل میرزا محمدبن علی بن ابراهیم استر آبادی (م- 1028 قﮬ ) که ذیل عنوان رجال ملا محمد جعفر آباده ای در الذریعةج 10/103 ذکر آن آمده.
- رساله حمامیه- در نزاع واقع در محل حمام معروف ومنسوب به شیخ بهائی قدس سره
- رساله عملیه بفارسی –شامل مسائل تقلید وطهارت وصلاة وقسمتی از صوم است ودر اصفهان به چاپ رسیده.
- رساله سؤال وجواب به فارس
- شرح تجرید الاعتقاد خواجه نصیر الدین طوسی در علم کلام
- الفقه الجعفری بطور سؤال وجواب –که در آغاز آن بعداز حمدوستایش الهی آمده :وبعد یقول الراکع فی معابد العلماء والساجد فی مساجد الفقهاء محمدجعفربن محمدصفی الرّاجل فی میدان تحقیق الذی هو بالإ عراض عنه حقیق ،هذا کتاب مشتمل علی العبادات وسمّیته «الفقه الجعفری» .
در الذرایعة ج16/292 آمده :آن در دومجلد است ،مجلد آول به فارسی از کتاب طهارت شروع می شود تا پایان کتاب زکوةوکتاب «غصب » نیز ضمن آن است .وجلد دوم آن بعربی آغاز می شود با کتاب خمس وپایان می یابد تا کتاب حدود ودیات ،ولی بعض کتاب فقهی در آن نیامده .
در فهرست کتب خطی مجلس شورای اسلامی با شماره 13978 نسخه ای از این کتاب معرفی شده است به این گونه : آن رساله مفصل فقهی است به طریق سؤوال وجواب در دو مجلد با این خصوصیات ،جلد اول برای عامّه مردم وبفارسی وبدون استدلال شامل طهارت وصلاةوغصب وتجارت ،جلد دوم برای خواصّ بعربی شامل ارث ودیات وپس از پایان جلد دوم مطالب زیر اضافه شده.
الف- فصولی با عنوان مسأله ،مأله در دیات
ب- کتاب الذکر ،که مؤلف بنا داشته آن را درشش مقصد تألیف نماید ،ودر این نسخه فقط فهرست ابواب آن موجود است .
- فهرست کتاب تهذیب الاحکام شیخ الطائفة ابوجعفر محمدبن حسن طوسی (م- 460قﮬ) در فهرست کتب خطی دانشگاه تهران ج/555از آن یادشدهوآمده این فهرست از محمدبن جعفر استر آبادی نیست بلکه از محمد بن جعفر بن محمدصفی فارسی استوتاریخ تألیف این کتاب وعصر مؤلف همه به خطا آمده ودر الذریعةج-328نیز ذکر این کتاب آمده0
- فهرست کتاب شریف کافی از ثقةالاسلام محمدبن یعقوب کلینی (م- 329قﮬ)نخستین کتب از کتب اربعه مورد استناد سیعه است شامل بخش اصول وفروع وروضةآن در آغاز آن چنین فرموده:
لما کان کتاب الکافی من الضبط کتب الاخبار المرویة عن ائمة الأطهار علیهم صلوات الله الملک الجّبار ،وکان ذلک منشأ توهم تطبیق العنوانات مع مابیّن فی ذیلها ،؛وحرمان من الابواب وأخرجت الفرائد المحفیة الفرائد المحفیة فی قعاب بحار الانوار والاذناب الخ..
مؤلف تنها به ذکر عناوین ابواب بسنده نکرده واشاره به بعضی از مضامین احادیث واقع در ذیل آن نیز فرموده .(الذریعة ج16/386)(فهرست نسخ خطی دانشگاه تهران ج5/1449)
- المرایا – در علم اصول فقه
- نقود امسائل الجعفریه – این کتاب در فقه استدلالی است بطور ملمع یعنی در آمیخته بفارسی وعربی ازاین کتاب یک مجد شامل کتب زکوة وخمس وروزه به عنوان جلد سوم از کتاب نقود المسائل الجعفریه به قطع 22 در 298 صفحه در زمان حیات مؤلف در شعبان 1279ﮬ به همت میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک وزی مملکت فارس فارس بطیع رسیده سلسله مشایخ حاجی آباده ای .
-
آن مرحوم شب شنبه نوزدهم ماه مبارک رمضان سال 1280 دیده از جهان فروبست جایگاه وبقعه ای مخصوص مجاور مسجد بزرگ رکن الملک واقع در ابتدای قبرستان بزرگ بنام تخت فولاد اصفهان مدفون گردیدودر تاریخ درگذشت وی گفته شده «الهم نوّرمضجعه » وبرسنگ نوشته آرامگاه آن بزرگوار ه اخیرا تهیه شده چنین آمده :
مرقد عالم ربانی فقیه محقق وحکیم کمتکلم مدقّق مرحوم آیةالله العظمی علاّمه حاج محمدجعفر بن محمدصفی آباده ای از مفاخر علمی شیعه ومراجع تقلید ونوادر زمان خوددر ذکاوت واخلاق وجامعیت علوم عملی ونقلی وعرفانی که آثار علمی ارزشمندی از خویشتن به یادگار نهاده است.
نامبرده را دو پسر بوده که هر دو عالم واهل فضیلت وتقوی بوده اند یکی عالم فقیه صالح آقا شیخ عبد الجواد که پس از درگذشت والد خود در همان مسجد ه جاب پدر اقامه جماعت می نموده ودیری نپائید که در سفر به عتبات عالیات جهت زیارت در نجف اشرف در گذشته است .
ودیگری عالم فاضل آقاشیخ عطاءالله که در نجف اشرف به علوم وفراگیری اسلامی اشتغال داشته با وجود آنکه مورد توّجه مریدان والد خود ومردم اصفهان بوده مسألت وتقاضای آنان را در مراجعت به اصفهان نپذیرفته است ، ودر سال 1298 ﻫﻖ با شیوع بیماری طاعون در عراق درگذشت ،مدفن هردو برادر در قبرستان وادی السلام نجف اشرف قریب به مقام حضرت حجّت علیه آلاف التحیة والسلام می باشد.
