آیت الله شیخ محمدتقی بهجت

اگر توفيق و دستگيرى خدا نباشد، مگر كارهاى اختيارى انسان انجام مى گيرد اگر توفيق و دستگيرى خدا نباشد، مگر كارهاى اختيارى انسان انجام مى گيرد؟! بايد دستگيرى و توفيق از ناحيه ى خدا باشد، تا با اعمال اختيار و اراده از ناحيه ى بنده ، كارهاى اختيارى انجام گيرد. تازه انجام افعال اختيارى مشروط به بقاى حيات و صحت و عدم موانع است . مثلا براى انجام نماز بايد بنده ساجد و ... باشد و عنوان سجود به قيام مبدل شود و شخص قائم ، راكع و ساجد گردد، اين ها هم همه از او تعالى و به او است ؛ زيرا وجود و ايجاد، تا چه رسد به حركات و سكنات ، به او است ؛ چنان كه مى فرمايد:
و ما رميت اذا رميت و لكن الله رمى (6)
آن هنگام كه [سنگريزه ها را ] پرتاب نمودى ، اين تو نبودى كه انداختى ، بلكه خدا انداخت .
ما همين اندازه مى دانيم كه خداوند امر فرموده و نهى كرده و ما در فعل و ترك مضطر نيستيم و بين افعال مضطر و غير مضطر فاصله است . همين مصحح عقوبت است . و نيز بالوجدان ثابت است كه خود را در مورد تكليف ، فاعل ما يشا و مختار و خالق فعل مى دانيم ، حال اين كه همگى مخلوق خداست و اختيار بنده نيز بر فرض ابقاى خداست و بايد خدا او را باقى بدارد تا فعل را عن ارادة و اختيار انجام دهد. و انسان فاعل ما به است نه فاعل ما منه (7) ولى خيال مى كند كه فاعل ما منه است و اين كه فعل از او صادر مى شود، و حال اين كه نمى داند چه قدر طول مى كشد و يا به آخر مى رسد يا نه و يا موفق به انجام كار تا به آخر مى شود يا نه ؛ با اين كه از اول قصد انجام فعل تا آخر آن را دارد .