مراجع معظم تقلید
منبع:سایت معظم له
ولادت وخانواده معظم له :
حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد حسينى شاهرودى ، در ماه جمادى الاول سال 1344 هجرى قمرى ، در نجف اشرف ديده به جهان گشودند ودر خانواده اى رشد ونمو كردند كه از متديّن ترين وبا تقواترين بيوت علمى نجف اشرف به شمار مى رفت ، چه آنكه از طرف پدرى ، والدى همچون مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود حسينى شاهرودى داشتند كه مستغنى از تعريف وبى نياز از توصيف مى باشند .
آن شخصيت بزرگ از لحاظ عدالت وتقوى وزهد وورع وفقاهت زبانزد خاص وعام بودند وپس از فوت مرحوم آية الله العظمى سيد ابو الحسن اصفهاني (قدس سره) سالهاى متمادى زعامت دينى وعلمى ومرجعيّت عامّه حوزه هاى علميه وجهان تشيّع را بر عهده داشتند . ذكر احوال ايشان از عهده اين جزوه مختصر خارج است ودر كتب مفصله زندگينامه آن مرجع عظيم الشأن همانند كتاب «الامام الشاهرودى» به رشته تحرير در آمده است .
واما والده حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمّد شاهرودى صبيّه مرحوم آية الله شيخ محمد رضا فاضل نيشابورى بود كه از زهّاد معروف واز مدرّسين عقائد واخلاق در حوزه نجف اشرف بشمار مى رفت ، وروحانيون وفضلاء در جلسه در ايشان شركت نموده واز بيانات گهربار ايشان استفاده مى بردند . والده ماجده معظّم له بانويى بود مشهور به ترك زرق وبرق وزخارف دنيوى ، وهيچگاه در مقابل سختيها ومرارتهايى كه زندگى در نجف اشرف بويژه در آن زمان داشت خم به ابرو نياورد وبا ايمان كامل وباتوكل به خدا در كنار همسر عظيم الشأن خود زندگى مى كرد ، وحتّى در اواخر ايام مرجعيّت عامّه مرحوم آية الله العظمى شاهرودى (قدس سره)دست از ساده زيستى وترك دنيا برنداشته به همان رويه حسنه وخدا پسندانه ادامه داد .
آن مرحومه در كنار تقوى وتديّن داراى مدارج علمى ومراتبى از فضل وكمال بود ومنزل ايشان همواره محلّ تردّد بانوان مسلمان بود كه قرائت قرآن ونماز خود را تصحيح نموده واحكام شرعى ومسائل دينى را از ايشان فرا مى گرفتند ، وحتّى فرزندان ونوادگانشان مقدار زيادى از مقدمات ومسائل شرعى واحكام اسلامى وروايات اخلاقى را نزد ايشان فرا مى گرفتند .
حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد شاهرودى در سايه اين محيط معنوى وپاك تعليمات اوليّه ودروس ابتدائى ومقدماتى را نزد والد ماجد ووالده ماجده خويش فراگرفتند وريشه هاى ايمان وتقوى وتعاليم اسلامى در وجودشان مستحكم گرديد .
از مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) چنين نقل شده است كه فرمودند : «من سيد محمد را تا بيست ويك سالگى از خود دور ننمودم» وآنمرحوم چنان تعاليم اسلامى واحكام حرام وحلال را در قلب فرزندان خود جاى داده وراسخ نموده بودند كه آنان ضرب المثل در تطبيق اخلاقيات واحكام اسلامى بودند .
به همين لحاظ بود كه حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد شاهرودى در زمان صباوت اشتهار به صدق لهجه وخلوص نيّت داشتند ، ووالد معظّم ايشان عقيده كاملى به صفاى روح وطينت پاك ميوه زندگى خود داشتند ، ولذا در مواقع شدّت وبروز بعض گرفتاريها وناملايمات به ايشان دستور مى فرمودند كه وضو ساخته در بالاى بام زير آسمان باتوجه تمام يك زيارت عاشوراى كامل بخواند كه شايد گشايشى در كار واقع شود وبه مرّات پس از خواندن زيارات اثر آن ظاهر شده ومشكل برطرف مى شد .
گوشه هايى از اشتغالات علمى حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد شاهرودى (دام ظله)
مقدّمات وسطوح :
معظّم له مقدمات را نزد والد بزرگوار خود وهمچنين مرحوم شيخ على شهر بابكى ومرحوم شيخ شمس زنجانى كه از اساتيد مبرّز علم منطق بود فراگرفتند .
بعضى از دروس سطح مانند رسائل ومكاسب را نزد والد معظّمشان بصورت خصوصى فراگرفتند وكتاب كفاية الاصول را نزد مرحوم آية الله العظمى ميرزا هاشم آملى (قدس سره) ومرحوم آية الله شيخ عبد الحسين رشتى (قدس سره) حاضر شدند .
تدريس سطوح عاليه :
معظّم له در ابتداء جوانى از مدرسين سطوح عاليه دروس حوزوى بشمار مى رفتند ورموز ومعضلات ومطالب سخت ودشوار كتب درسى را بخوبى براى شاگردان شرح داده وروشن مى نمودند واين امر همزمان بود باابتداى حضور ايشان در درس خارج .
حضور در درس خارج :
ايشان در سال 1360 هجرى قمرى ، در سن شانزده سالگى به آخرين مرحله دروس حوزوى يعنى درس خارج قدم نهادند ، ودر اين سن وسال كم شروع در درس خارج بى سابقه يا كم نظير بوده است ولى ايشان به بركت استعداد خدادادى ونبوغ وذكاوت فوق العاده كه باريتعالى به ايشان عنايت فرموده بود ، ونيز به سبب تربيت وخط مشى صحيحى كه والد بزرگوارشان ترسيم نموده بودند وبخصوص تأكيد داشتند كه ايشان متمحّض در درس وبحث باشند واز اشتغالات ديگر برحذر باشند ، از عمر گرانبها استفاده كامل برده واوقات خود را با جدّ وجهد فراوان در راه تحصيل وتعليم صرف مى نمودند .
ايشان مدت مديدى در جلسات درس خارج شركت نموده واز محضر درس آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره)بهره كافى برده واز علوم ايشان استفاده كامل مى نمودند تا اينكه خود به درجات عاليه اجتهاد نائل آمدند ودر عين حال تا آخرين جلسات درس والد معظّم خود شركت نمودند وتقريرات درس اصول وفقه ايشان را به رشته تحرير در آوردند .
تقريرات درس خارج :
درس خارج داراى مفاهيم مشكل واصطلاحات دشوار ومعانى عميق مى باشد كه دقت بسزائى را مى طلبد ، وبخصوص در زمان سابق كه بسيارى از كتابها وشرحهاى فعلى موجود نبود بسيارى از مطالب غامض اين علم شريف در اجمال وابهام قرار مى گرفت .
در چنين شرايطى روشن است كه بسيارى از پويندگان معرفت وطالبان علوم آل محمّد (صلى الله عليه وآله) كه تازه در اين وادى قدم گذاشته اند كاملاً به عمق مطالب پى نبرده ومقصود استاد بر آنها روشن نمى شود ، ودر اينجاست كه اهميت مجلس تقرير دوباره درس خارج نمودار مى گردد .
به همين جهت معظّم له هر روزه پس از اتمام درس خارج والد معظّم ، بلا فاصله جلسه ديگرى تشكيل داده ودرس را از ابتداء شرح مى نمودند وكاملاً توضيح مى دادند وعده زيادى از بيانات ايشان استفاده مى بردند .
شركت در مجلس استفتاء :
معظّم له از اركان مجلس استفتاء مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره)بودند ، كه در اين مجلس استفتاءاتى كه از طرف شيعيان نقاط مختلف جهان كه از مقلّدين آن مرحوم بودند مى رسيد پاسخ داده مى شد .اين مجلس استفتاء باحضور جمعى از بارزترين فضلاء وعلماء حوزه علميه نجف اشرف برگزار مى گرديد ، ومسائل مهم وبغرنج در آن جلسه مطرح مى شد وپس از بحث وبررسى لازم آنها را به نظر مبارك مرحوم آية الله العظمى شاهرودى (قدس سره) مى رساندند وايشان آخرين حكم را صادر مى فرمودند .
كسب اجازه اجتهاد :
معظّم له در سال 1375 هجرى قمرى ، پس از بروز مدارج علمى وكمالى وپس از امتحانهاى متعدّدى كه از ايشان به عمل آمد موفّق به كسب اجازه اجتهاد از مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) شدند ، باتوجه به آنكه آن مرحوم در زمينه اعطاء اجازه اجتهاد در حوزه علميه نجف اشرف معروف به «ذو الشهادتين» بودند ، يعنى در امتحان اجتهاد چنان سختگيرى ودقّتى مى كردند كه اجازه اجتهاد ايشان ارزش اجازه اجتهاد از دو نفر از علماء را داشت .
همچنين معظم له از مرحوم آية الله العظمى سيد جمال الدين گلپايگانى (قدس سره)كه از شاگردان مبرّز ميرزاى نائينى (قدس سره)بودند اجازه اجتهاد درياف نمودند .
تدريس خارج فقه واصول :
معظّم له اولين جلسات تدريس خارج را تقريباً در سال 1383 هجرى قمرى ، در سن سى ونه سالگى ، ودر مسجد هندى كه از مهمترين مراكز تدريس در حوزه علميه نجف اشرف به شمار مى رفت شروع نمودند ، وهمچنان در مجلس درس والد معظم شركت مى جستند وتاكنون در كنار خدمات اجتماعى واشتغالات علمى ، روزى دو جلسه بحث خارج فقه واصول ايراد مى نمايند ، وشاگردانى مبرز وبافضل به جامعه اسلامى تحويل داده اند ودر حال حاضر عده زيادى از شخصيتهاى علمى ودينى كه در بلاد مختلف مشغول به خدمت وترويج احكام وتدريس در حوزه هاى علميه ودانشگاهها وارائه خدمات در مسئوليتهاى مختلف هستند از شاگردان ايشان مى باشند .
ارجاع احتياطات :
معظم له پس از سالها تدريس فقه واصول ودر كنار آن شركت در درس والد معظّم خويش وبه لحاظ عوامل متعددى همچون نبوغ خدادادى وتوفيقات ربّانى وسعى وكوشش در تعليم وتعلم وشركت فعّال در مجالس استفتاءات ومباحثات علمى به بالاترين درجات علم وكمال نائل آمدند ورفته رفته رشد فكرى وسطح علمى ومراتب اجتهاد وتقواى ايشان بر همگان روشن شده وظاهر گرديد ، لذا مرحوم آية الله العظمى شاهرودى ايشان را شايسته تقليد ديدند ودر سال 1388 هجرى قمرى مقلّدين خود را در احتياطات مسائل شرعى به فرزند برومند خود ارجاع دادند وبدين جهت بود كه عده اى از مؤمنين پس از ارتحال آن مرجع عاليقدر در سال 1394 هجرى قمرى ، به تقليد فرزند ايشان گرويدند .
پس از آن به درخواست عده كثيرى از مؤمنين از ايران وعراق وكشورهاى ديگر در سال 1398 هجرى قمرى ، رساله عمليه ايشان به زبان فارسى وعربى ، در نجف اشرف به چاپ رسيد .
هجرت به حوزه علميه قم :
در پى اخراج معظّم له توسط رژيم بعث عراق از نجف اشرف به جمهورى اسلامى ايران در سال 1400 هجرى قمرى ، ايشان در شهر مقدس قم رحل اقامت افكندند وهمچنان به تدريس فقه واصول وتربيت وتهذيب شاگردان پرداخته ومنشأ خيرات وبركات وخدمات كثيره وحل مشكلات شرعى واجتماعى مى باشند .
همچنين در مجلس استفتاء ايشان كه هر هفته باحضور عده اى از مجتهدين وعلماء برجسته حوزه علميه قم برقرار مى شود ، سؤالات شرعى كه بصورت كتبى از داخل وخارج كشور مى رسد پاسخ داده مى شود .
تأليفات معظّم له
تأليفات مطبوع :
1 - «ذخيرة المؤمنين ليوم الدين» رساله عمليه به زبان عربى .
2 - «توضيح مناسك الحج» مناسك حج به زبان عربى .
3 - «دروس في احكام النساء» به زبان عربى .
4 - «كتاب الطهارة» تقريرات بحث خارج فقه ايشان است كه توسط اخوى گرانقدرشان جناب آية الله حاج سيد حسين حسينى شاهرودى كه از علماء برجسته ومدرسين حوزه علميه قم مى باشد ، به رشته تحرير در آمده است .
5 - «كتاب الصوم» احكام روزه به زبان عربى .
6 - «رساله توضيح المسائل» رساله عمليه به زبان فارسى .
7 - «توضيح مناسك حج» احكام حج به زبان فارسى .
8 - «رساله توضيح المسائل» به زبان اردو .
9 - كتاب استفتائات فارسى .
10 - كتاب درسهايى ويژه بانوان .
11 - «رساله مختصر الاحكام» به زبان اردو .
تأليفات مخطوط :
1 - حاشيه بر عروة الوثقى .
2 - كتاب فى الحدود .
3 - تقريرات مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) .
4 - كتاب استفتاءات به زبان عربى كه در دست چاپ است .
سجاياى روحى ومزاياى اخلاقى حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد شاهرودى (دام ظله)
معظّم له با آنكه در جميع امور ، متخلّق به اخلاق اسلامى ومتمسّك به روش ائمه اطهار (عليهم السلام) هستند ولى بعضى صفات حسنه ايشان بارزتر است كه ذيلاً به پاره اى از آنها اشاره مى شود :
ايشان اسوه زهد ، اخلاص ، تقوى ، حسن خلق ، برخورد خوب وگشاده روئى بامردم هستند واز هرگونه تكبّر وتوجّه به مادّيات منزّه مى باشند ، در مقابل مؤمنين بقدرى متواضع وفروتن مى باشند كه هر شخصى در اوّلين برخورد مجذوب اخلاق ايشان مى شود . معظّم له همواره به كوچك وبزرگ ابتداء به سلام نموده ، وكراراً مشاهده شده كه با خادمان خود بر سر يك سفره نشسته اند . هيچگاه از همنشينى وهم صحبت شدن بافقراء ومستضعفين دورى نمى نمايند ودر مجالس آنها شركت مى كنند. در مباحثات علمى به طرف مقابل احترام گذاشته ودر كمال صبر ومتانت به سخنان وى گوش مى دهند وپس از اتمام با لحنى آرام شروع به جواب مى نمايند . گاهى كه در مسير راهى مى روند وشخصى مسأله اى سؤال مى كند ويا اينكه حاجت ديگرى دارد ، به قدرى ايشان را سرپا معطّل مى كند كه همراهان خسته شده وبه ستوه مى آيند ولى خود آن جناب باكمال صبر ومتانت به سؤالات طرف پاسخ مى گويند ومشكل او را بر طرف مى كنند .
در برخورد بامشكلات وگرفتاريهاى مردم باصبر وحوصله بسيار به حلّ وفصل آنها مى پردازند ، وبخاطر چنين صفاتى است كه در قلوب مؤمنين جاى گرفته واز محبوبيت فوق العاده اى در ميان اجتماع برخوردارند .
واز صفات حسنه ايشان مداومت بر مستحبّات وترك مكروهات وصبر در عبادت واقامه نمازهاى مستحبّى وتلاوت قرآن وخواندن ادعيه مأثوره وزيارات وتوسّلات به معصومين (عليهم السلام) است .
عدالت وتقواى ايشان به پايه اى است كه مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) در مواقع كسالت ودر زمان كهولت سن ، ايشان را به جاى خود به اقامه نماز جماعت مى گماردند وبارها ديده شده بود كه پس از آنكه ايشان نماز را شروع مى كردند آن مرجع والا مقام به مسجد آمده وبه ايشان اقتداء مى نمودند .
معظّم له به تبعيّت از سيره ائمه اطهار (عليهم السلام) از قديم الايّام به اكرام ضيف ومهمان نوازى اهتمام ورزيده ودرب منزل خود را باز گذارده اند .
ايشان ملجأ ومأواى مستضعفين ودرماندگان مى باشند ولذا بيت رفيع ايشان همواره پذيراى عده زيادى از گرفتاران ومبتلايان وابناء السبيل است كه هر كدام را به فراخور حال وبه حسب امكانات مساعدت نموده وگرفتارى آنها را حل مى نمايند .
از خصوصيات بارز معظّم له اهتمام به شؤون طلاب علوم دينى است كه تا حدّ توان از هر نحو كمك به آنان مضايقه نمى نمايند ، ودر صرف سهم مبارك امام (عليه السلام) مى فرمايند اولويت با طلاّب فقير ومحصّل است ، وهر گاه مبالغى از حقوق شرعيّه را نزد ايشان مى آورند فوراً آنرا به مستحقّين از روحانيون وپس از آن به موارد مقرّره شرعيّه تقسيم مى نمايند .
معظّم له بانصايح حكيمانه خود راهنما ومشعل هدايتى به اخلاص است ، وهمواره به مؤمنين ودوستان ميفرمايند كه جميع اعمال ورفتار خود را قربةً الى الله وبجهت كسب ثواب اخروى انجام دهيد ، وحتى كارهاى روز مرّه وعادى را مقدمه براى انجام وظائف شرعى وطاعات وعبادات وبراى جلب رضاى الهى قرار دهيد .
از جمله نصايح ايشان ودستور العملى كه نسبت به خصوص طلاب علوم دينى دارند آنست كه دروس علمى خود را مقدم همه كارها قرار دهند وبيشتر همّت ووقت خود را صرف آن نمايند ، على الخصوص تعليم فقه آل محمد (صلى الله عليه وآله)كه مبيّن وراهنماى حلال وحرام الهى بوده ودستور العمليست كه شامل تمام ابعاد زندگى بشرى در جميع مراحل وزمانها مى باشد .
عشق وعلاقه بى حدّ ايشان نسبت به پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) واهل بيت عصمت وطهارت (عليهم السلام)زبانزد خاص وعام مى باشد . ايشان از ايام قديمه در نجف اشرف علاوه بر آنكه ملتزم به شركت در مجلس هفتگى توسّل به ابا عبد الله الحسين (عليه السلام)در بيت رفيع والد معظّم خود ، وسائر مجالس ذكر اهل بيت (عليهم السلام) بودند ، در منزل خود نيز شبهاى جمعه مجلس عزادارى وتوسل به ائمّه اطهار (عليهم السلام) برقرار نموده وتعظيم شعائر اسلامى مى نمودند . وبه قدرى بر مصائب جدّ بزرگوارشان حضرت ابا عبد الله الحسين (عليهم السلام) گريه مى نمايند كه همچون والد گراميشان جزو بكّائين بر سيّد الشهداء (عليه السلام) شمرده مى شوند .
محبت اهل بيت (عليهم السلام) چنان باوجود ايشان ممزوج شده كه تازمانى كه در نجف اشرف اقامت داشتند هر روزه به زيارت مولى المتّقين حضرت امير المؤمنين (عليه السلام)مشرّف مى شدند ، وهمچنين بيش از صد بار با پاى پياده به كربلاى حسينى مشرف شدند . وهمواره به زيارت ديگر عتبات مقدسّه عراق مشرف مى شدند . وپس از اخراج از عراق به همين رويّه حسنه ادامه داده وملتزم مى باشند كه هر روز به زيارت مرقد مطهّر حضرت معصومه عليها السلام دخت گرامى امام موسى بن جعفر (عليه السلام) در شهر مقدس قم مشرّف شوند .
ودر بيت رفيعشان هر هفته روزهاى جمعه ، ودر ايام وفات ، مجلس عزادارى ودر ايام محرّم وصفر مجلس سوگوارى حضرت ابا عبد الله الحسين (عليه السلام) برقرار مى باشد . ونيز در ايام مواليد اهل بيت واعياد مذهبى مجالس باشكوهى در بيت معظّم له برقرار مى شود .
وهمچنين در عين كثرت اشتغالات در سال چندين بار به زيارت امام على بن موسى الرضا (عليه السلام) مشرّف مى شوند ، واز انوار مقدّسه آنحضرت كسب فيض مى نمايند .
خدمات اجتماعى حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد شاهرودى (دام ظله)
معظّم له در زمان مرجعيّت مرحوم والد خود ، به موازات اشتغالات علمى ، در خدمات وسيعى كه از سوى بيت رفيع آنمرحوم به جهان تشيّع ارائه مى شد نقش بسزائى داشتند ودر كنار برادر مكرّمشان جناب مستطاب آية الله حاج سيد على حسينى شاهرودى كه همواره يار وياور مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود شاهرودى (قدس سره) بود ، گامهاى بلندى در اين راه بر مى داشتند كه ذكر اين خدمات در اين جزوه مختصر ميّسر نيست .
معظّم له پس از رحلت والد معظّمشان به چنين رويّه اى ادامه داده وتاكنون منشأ خدمات بسيارى براى جامعه اسلامى بوده اند كه در اينجا به گوشه اى از آنها بصورت فهرست اشاره مى شود :
كمك به طلاب حوزه هاى علميه بطرق مختلف مثل پرداخت شهريه در مقاطع مختلف به طلاب ، پرداخت شهريه حوزه هاى علميّه بعض شهرستانها ، كمك به هزينه هاى مختلف روحانيون ، واگذارى اراضى جهت منزل مسكونى طلاب ، اعطاى اجازه براى صرف حقوق شرعيه در مدارس علميه ومراكز اسلامى در ايران وكشورهاى ديگر .
فرستادن وكلا ومبلغين ، وتشويق آنها براى ترويج احكام اسلامى به نقاط مختلف ايران وكشورهاى ديگر ، اعزام مبلغين وروحانيون به مناطق محروم شيعه نشين كه در معرض هجوم دينى واعتقادى دشمنان هستند واعطاى كمكهاى اقتصادى به ساكنان آن مناطق ، كمك به گرفتاران ، مستضعفين وفقراء در زمينه هاى مختلف مثل هزينه معالجه ، سفر ، تعمير وخريد منزل ، ازدواج وغيره وحل وفصل نزاعها ومشكلات اجتماعى .
تاسيس مجتمع مسكونى جهت اسكان طلاب كه تفصيل آن را به قسمتهاى ديگر موكول ميكنيم .
كمك به ابناء السبيل وآوارگان وكسانى كه از وطن خود دور مانده اند .
تأسيس حسينيه وكمك به ساخت مساجد ، حسينيه ها ، مدارس علميه ، كتابخانه ها ، بيمارستانها ، درمانگاهها ، ومراكز بهداشتى مثل حمام وغيره بخصوص در روستاها ومناطق محروم .
كمك به مجالس تعظيم شعائر مانند مجالس سوگوارى واعياد وكمك به مراكز مذهبى فرهنگى ومجتمعهاى اسلامى در داخل وخارج . وبسيارى خدمات ديگر كه ذكر يكايك آنها موجب تطويل مى شود .
در پايان اميد است بامسطور نمودن اين كلمات قليله توانسته باشيم گوشه اى گرچه اندك از زندگانى پر عظمت حضرت آية الله العظمى حاج سيد محمد حسينى شاهرودى (دام ظله) وهمچنين بيت رفيع مرحوم آية الله العظمى حاج سيد محمود حسينى شاهرودى (قدس سره) را تبيين نموده واين هاديان شيعيان در زمان غيبت حضرت ولى عصر حجة بن الحسن (عجّل الله تعالى فرجه الشريف) را بهتر بشناسانيم .
