مراجع معظم تقلید

منبع:سایت معظم له

در عصر غيبت، مقام مرجعيت به عنوان نايب امام زمان - عجل اللَّه تعالى فرجه الشريف - ، بالاترين و مهمترين مقام بشمار مى رود، و مرجع همواره مسئول حفظ احكام الهى و ارزشهاى دينى و مدافع مكتب اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام، بوده و مى باشد.
مراجع بزرگ تقليد در طول تاريخ، با از جان گذشتگى ، فداكارى و تلاش، اضافه بر تصدى مقام فتوى ، مسئوليت هدايت جامعه را بر دوش داشته و امتها را از پرتگاه ضلالت به منزلگاه سعادت سوق داده اند.
همچون مجدد بزرگ مرحوم آيةاللَّه العظمى ميرزا سيد محمد حسن شيرازى - قدس سره - رهبر نهضت تنباكو، و مرحوم آيةاللَّه العظمى آخوند ملا محمد كاظم خراسانى - قدس سره - رهبر مشروطه، و مرحوم آيةاللَّه العظمى ميرزا محمد تقى شيرازى - قدس سره - رهبر جنبش مردمى 1920 ميلادى در عراق، و ديگر مراجع و علمايى كه در گذشته، جامعه اسلامى را از فتنه ها و آشوبهاى استعمارگران نجات دادند.
و اكنون كه امت اسلامى در سراسر جهان دچار مشكلات فراوان گرديده، نقش فقهاى بزرگ و مراجع عاليقدر تقليد، در توجيه و هدايت امت به ساحل امنيت و عدالت، نقشى اساسى و تعيين كننده است.
كه در طليعه آنان در عصر حاضر، بزرگ مرجع عاليقدر جهان تشيع حضرت آيةاللَّه العظمى حاج سيد محمد حسينى شيرازى - قدس سره - مى باشد، معظم له از جمله مراجع و علمايى است كه براى آگاهى و بيدارى امت اسلامى تلاش فراوان داشته، بينش و انديشه پربار، همراه با تجارب ساليان متمادى ، دقت نظر آكنده از پختگى و منطق و واقع نگرى نسبت به جريانات و امور، از جمله شاخص هايى است كه معظم له را متمايز ساخته است.
و تحقيقا سخن از اين مرجع عاليقدر سخن از انسانى معمولى نيست، بلكه سخن از مرجع عظيم الشأنى است كه دهها ميليون شيعه، در كشورهاى مختلف جهان از ايشان تقليد مى كنند.
شخصيتى كه ميليونها مسلمان در سرتاسر جهان، در پيمودن راه صحيح اسلامى و تطبيق آن در شئون زندگى ، از انديشه هاى والاى او الهام مى  گيرند.
حضرت آيةالله العظمى حاج سيد محمد شيرازى «قدس سره» در سال1347هـ. ق. در شهر نجف اشرف متولد شدند.
و در حالى كه تنها9 سال داشتند همراه با پدر بزرگوارشان مرحوم آيت الله العظمى سيد مهدى شيرازى به كربلاى مقدس هجرت نمودند.
حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره -، دروس مقدماتى و عاليه حوزه را در محضر جمعى از اساتيد بزرگ مانند: پدر بزرگوارشان مرحوم آيةاللَّه العظمى سيد ميرزا مهدى شيرازى ، مرحوم آيةاللَّه العظمى سيد هادى ميلانى ، مرحوم آيةاللَّه العظمى شيخ محمد رضا اصفهانى ، مرحوم آيةاللَّه سيد زين العابدين و مرحوم آيةاللَّه شيخ جعفر رشتى «قدس اللَّه اسرارهم» تلمذ نموده و در علوم و فنون مختلف از محضر دهها تن از علما و اساتيد ديگر، استفاده هاى شايان نمودند.
معظم له در سن44 سالگى بر اثر فشارهاى وحشيانه رژيم بعث، از عراق به كويت رفتند و در سال1399 هـ. ق. در سن52 سالگى به شهر مقدس قم مهاجرت فرمودند.
نسبت به مقام علمى و فقهى ايشان بسيارى از بزرگان، از جمله: مرحوم علامه امينى ، و شيخ آغا بزرگ تهرانى صاحب كتاب «الذريعه» اشاره داشته اند، و علاوه بر اجازه اجتهاد از مرحوم آيت الله العظمى سيد ميرزا مهدى شيرازى - قدس سره - و مرحوم آيت الله العظمى سيد على بهبهانى رامهرمزى - قدس سره - ، بسيارى از فقهاء و مجتهدين برجسته حوزه هاى علميه به مقام اجتهاد حضرت آيةالله العظمى شيرازى و بعضى بر «اعلميت» ايشان تصريح داشته و مؤمنين را در امر تقليد به معظم له ارجاع داده اند كه از آن جمله اند: آيةاللَّه سيد محمد فاطمى ابهرى - آيةاللَّه سيد عبداللَّه شبسترى - آيةاللَّه شيخ اختر عباس نجفى - آيةاللَّه شيخ روشن على نجفى - آيةاللَّه شيخ حسين برقى - علما و اساتيد حوزه علميه زينبيه در سوريه - آيةاللَّه شيخ جعفر رشتى - آيةاللَّه شيخ محمد كلباسى - آيةاللَّه شيخ محمد هجرى - آيةاللَّه شيخ محمد على خليق شيرازى - آيةاللَّه سيد محمود موسوى اصفهانى - آيةاللَّه شيخ محمود دانش - آيةاللَّه شيخ ابراهيم مشكينى - آيةاللَّه شيخ مرتضى اردكانى - آيةاللَّه ميرزا على غروى عليارى - آيةاللَّه سيد رضى الدين شيرازى - آيةاللَّه شيخ حسن سعيد - آيةاللَّه سيد على رئيسى گرگانى - آيةاللَّه سيد حسين علوى خراسانى - آيةاللَّه نصراللَّه شبسترى - آيةاللَّه شيخ محمد حسين لنكرانى - آيةاللَّه شيخ هاشم صالحى - آيةاللَّه شيخ مهدى حائرى تهرانى - آيةاللَّه شيخ يحيى نورى - آيةاللَّه سيد محمد كاظم مدرسى - آيةاللَّه سيد احمد فالى - آيةاللَّه شيخ مهدى فقيه ايمانى - آيةاللَّه سيد محمد على عالمى بلخابى - آيةاللَّه شيخ مرتضى انصارى - آيةاللَّه شيخ ابوالقاسم روحانى - آيةاللَّه سيد حميد الحسن - آيةاللَّه شيخ احمد پايانى - علامه شيخ باقرى - علامه تقدسى - علامه آخوندى - علامه سيد سعيد واعظى - علامه سيد محمد تهرانى - علامه شيخ عبدالحسين آخوند - علامه شيخ محمود انصارى - علامه سيد محمد سبزوارى و...
مرحوم آيةاللَّه العظمى محقق يزدى ( قدس سره ) در كتاب ، عروةالوثقى مى فرمايد: اعلم كسى است كه داراى اين صفات باشد:
آشنايى بيشتر با قواعد فقهى و مدارك احكام
دوره150 جلدى كتاب «الفقه» تأليف حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره - دلالت بر أعرف بودن معظم له به قواعد و مدارك احكام دارد، و نيز دلالتى روشن بر احاطه كم نظير ايشان بر كتب اخبار و روايات دارد، زيرا آنچه كه در اين دوره ملاحظه مى شود:
اول: ذكر قواعد فقهى بسيارى كه نسبت به ساير كتب فقهى افزونتر است، و معظم له در كتاب - القواعد الفقهيه - به قواعدى اشاره كرده اند كه ديگر فقهاء در كتب فقهيه، اشاره اى به آن نداشته اند.
دوم: كثرت اشاره به آراء و نظرات فقهى .
سوم: كثرت بيان ادله اى كه به آنها استناد مى شود، و نيز استناد به بسيارى از آيات در تأكيد بر استنباط حكم شرعى ، يا استنباط مسايل جديد و مستحدثى كه ساير فقهاء عظام، اشاره اى به آن ننموده اند.
چهارم: كثرت اشكال و جواب در اقوال محققين.
پنجم: تسلط گسترده بر فقه مقارن.
اطلاع و آگاهى بر نظاير فروع فقهى
آگاهى و اطلاع معظم له بر اشباه و نظاير فروع فقهى و بر دو صفت گذشته، با توجه به اين دو نكته بيشتر نمايان مى شود:
الف: تكميل دوره كامل فقه، و شمول و بسط آن به مباحث و علوم جديده و تفصيل و توضيح مباحث مذكوره و بيان بسيارى از اشباه و نظاير.
ب: ممارست بر فقه از آغاز تحصيل علم تا كنون، با مباحثه و تدريس و مراجعه از اول تا به آخر فقه، از كتاب - تبصره - گرفته تا درس و تدريس خارج فقه، در بيش از چهل سال.
اطلاع افزونتر بر اخبار و روايات
اين آگاهى كه خود در استنادات فقهى بكار مى آيد، با توجه به امورى روشن مى شود:
اول: در دوره فقه معظم له، به رواياتى اشاره شده كه عادتا در كتب فقهى ديگر به چشم نمى خورد.
دوم: مباحثه دوره كامل كتاب - بحارالانوار - .
سوم: مباحثه دوره كتاب - وسائل الشيعة - .
چهارم: تأليف دوره اى بنام - الوسائل و مستدركاتها - در چهل جلد.
پنجم: مطالعه كتابهاى تاريخى بسيارى كه حاوى نكات قابل استفاده و استناد در مباحث فقهى مى باشد.
ششم: مطالعه و مراجعه به بسيارى از كتب روايى مختلف.
درك و برداشت بهتر از اخبار
اين صفت بيشتر بر اثر تماس زياد با عرف، تطبيق احكام بر فهم عرفى و استفاده از عرف در استنباط احكام شرعى به دست مى آيد كه در اين زمينه نيز لازم است بدانيم:
اول: قوت فهم عرفى و ارتباط شديد معظم له با عرف به حدى است كه اين خود يكى از امتيازات ايشان بر شمرده مى شود.
دوم: كثرت ممارست و مزاوله ايشان در ادبيات عرب - نحو و صرف - .
سوم: مراجعه زياد به علوم معانى ، بيان و بديع و حفظ كردن متن مطول و تأليف كتابهايى در اين علوم.
چهارم: حفظ نمودن بسيارى از نصوص و متون دينى ، از جمله: قرآن كريم، روايات و ادعيه و بسيارى از اشعار و كلمات معروف عرب.
پنجم: رشد و نمو ايشان در محيط عربى .
چنانكه عمق علمى ، دقت نظر، بينش و استيعاب دقيق بر تمامى جوانب ادله شرعيه نيز، از تأليفات معظم له مانند: - الفقه: كتاب البيع - در5 جلد، و - الفقه: المكاسب المحرمة - در2 جلد، و - الفقه: الخيارات - در2 جلد، و - الفقه: التجارة - و همچنين در كتاب - الاصول - در8 جزء، به وضوح متجلى است.
اضافه بر قوت علمى كه در تدريس خارج فقه و اصول از ايشان ديده مى شد، كه دلالت بر أعرفيت معظم له بر قواعد و مدارك، اطلاع واسع بر اخبار، اشباه و نظاير فقهى ، و فهم و درك مطلوب از روايات و نصوص شرعى دارد، چنانكه دأب و سليقه ايشان در اشكالات علماء و فضلاء در حين تدريس، پاسخگويى به همه آنها بود.

و همچنين در محاورات و نشستهاى علمى و فقهى معظم له، مقومات اعلميت، تسلط و قدرت كم نظير، خلاقيت قوى در استنباط، مستحضر بودن مختلف فروع فقهى و ادله آن و رفعت ذوق عرفى ايشان، بر اهل فن نمايان است.
اين خلاقيت علمى در كنار قدرت اداره امور و شئون مربوط به جامعه تشيع و حوزه هاى علميه، از همان سنين جوانى در معظم له نمودار گشته و به دليل وجود همين امتيازات و لياقت بود كه مرحوم آيةاللَّه العظمى حكيم - قدس سره - و مرحوم آيةاللَّه العظمى سيد عبدالهادى شيرازى - قدس سره - و مرحوم آيةاللَّه العظمى سيد احمد خوانسارى - قدس سره - ، ايشان را پس از فوت پدر بزرگوارشان مرحوم آيةاللَّه العظمى سيد ميرزا مهدى شيرازى - قدس سره - به نمايندگى خود در اداره حوزه علميه كربلاء، تعيين نمودند، در حاليكه معظم له در آن هنگام تنها33 سال از عمر شريفشان مى گذشت.
حضرت آيت الله العظمى شيرازى - قدس سره - نويسندگى را از سالهاى جوانى آغاز نموده و تا پايان عمر پربركتشان از نوشتن دست برنداشتند.
تأليفات معظم له در زمينه هاى مختلف علوم به شرح زير مى باشد:
دائرةالمعارف فقهى : كه يكصدو پنجاه جلد را شامل شده و گوياى احاطه علمى و گستردگى انديشه و تسلط ايشان بر اصـــول و قواعـــد فقهى مى بـاشد.
الأصول: اين كتاب گوياى عمق علمى و دقت فوق العاده ايشان در علم اصول است و در حوزه هاى علميه تدريس مى شود و در هشت جلد تدوين شده.
ايصال الطالب الى المكاسب:16 جلد - الوصول الى كفاية الأصول5 جلد - الوصائل الى الرسائل16 جلد - شرح منظومه سبزوارى ، القول السديد فى شرح التجريد و البلاغه. كه اين كتابها براى اساتيد و طلاب حوزه تأليف و تدوين شده.
ايشان كتابهاى حقوق و قانون و جامعه شناسى و سياست و اقتصاد را براى دانش پژوهان و دانشگاهيان به رشته تحرير در آورده و كتاب هائى نيز بنام، راهى به سوى نهضتهاى اسلامى ، دگرگونى ، رسيدن به حكومت اسلامى ، راه نجات، آزادى در اسلام و شورا در اسلام را براى طبقه روشن فكر به رشته تحرير در آورده اند. و كتابهائى مانند حكومت اسلامى در عهد اميرالمؤمنين، بسوى بيدارى اسلامى ، حجاب و عدل زيربناى حكومت را براى عموم مردم و كتابهاى عقايد اسلامى ، داستان پيامبران، از نماز چه مى دانيد؟ و سرى كتابهاى فروع دين را نيز براى كودكان و نوجوانان نوشته اند.
ايشان دهها مسجد و حسينيه و مدرسه و كتابخانه و انتشارات و صندوق قرض الحسنه و درمانگاه تأسيس نمودند ضمن اينكه نمايندگان و مقلدين و دوستان معظم له به تشويق و راهنمائى و حمايت ايشان مؤسسات زيادى در مناطق مختلف جهان از جمله در مصر و سودان و بريتانيا و كانادا و آمريكا و هند و پاكستان و استراليا و كشورهاى حوزه خليج و ايران و عراق بوجود آوردند.
حضرت آيت الله العظمى شيرازى - قدس سره - در بوجود آوردن حوزه هاى علميه در ايران و عراق و كويت و سوريه و غيره نيز همت گماشتند و دهها مدرسه دينى ايجاد نموده و حوزه هاى مختلف علميه را تحت پوشش و حمايت خود قرار دادند و براى طلاب و علماء دين در ايران و سوريه و هند و پاكستان و افغانستان و تعدادى از طلاب خليج شهريه قرار دادند و همچنين از ابتداى تأسيس حوزه علميه حضرت زينب ( سلام الله عليها ) كه توسط برادر شهيدشان تأسيس شد - اين حوزه را نيز تحت حمايت و رعايت خويش قرار دادند.
حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره - در بعد تربيت و تبليغ امور دينى و مذهبى جهان تشيع، نمونه اى بارز در عصر حاضر بشمار مى روند. چرا كه على الدوام به تربيت افراد مختلف، جهت اداى مسئوليت هاى شرعى و دينى مشغول مى باشند و تا كنون صدها تن از علماء و مجتهدين، گويندگان، نويسندگان، مبلغان و مجاهدانى كه پرورش يافتگان مكتب آن مرجع عظيم الشأن هستند، در كشورهاى مختلف، در شرق و غرب جهان مشغول خدمت به دين و دفاع از حريم تشيع مى باشند.
و همچنين هزاران انسان مؤمنى كه در خدمت دين، تأسيس مراكز دينى و فعاليت در شئون مختلف اجتماعى و مؤسسات خيريه انجام وظيفه مى نمايند.
و نيز بسيارى از شاگردان ديگر ايشان كه تنها در عراق و كويت بالغ بر هزار تن هستند، خود محور مهم در امور دينى و فرهنگى در سرتاسر جهان اسلام بشمار مى آيند.
معظم له نخست به تدريس دروس سطح پرداخته، و هنگامى به تدريس كتاب كفايةالأصول - آخرين كتاب سطح - مشغول شدند كه بيش از18 سال از عمرشان نگذشته بود.
و در سن25 سالگى اولين كتاب فقهى استدلالى خود را تأليف نمودند. و زمانى كه به تدريس خارج فقه پرداختند، تنها30 سال از عمر شريفشان مى گذشت. و در طول چندين سال، بين6 تا8 جلسه، درس مى گفتند.
حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره - در طول نيم قرن، همواره بر تقويت و گسترش هرچه بيشتر حوزه هاى علميه در نقاط مختلف جهان تأكيد و اصرار داشتند. و خود عملاً به توسعه حوزه هاى علميه و تأسيس مدارس دينى مبادرت ورزيده اند. و در اين راستا تا كنون با تشويق و ارشادات معظم له، بالغ بر سه هزار نفر به تحصيل علوم دينيه روى آوردند، و بيش از دو هزار و پانصد نفر از فضلاء و طلاب علوم دينى به دست با بركت ايشان معمم گرديده اند.
از امتيازات رفيع فكرى معظم له، همان ره آوردهاى نوين و جديدى است كه در تمام زمينه ها به شكلى پيوسته و جارى است، همچون تمسك به اصالت دينى و مذهبى كه خود نشان دهنده ريشه دار بودن و قوت آن در وجود شان مى باشد، چنانكه در خلال استدلال هاى علمى و فراگير معظم له به آيات شريفه قرآن كريم و روايات معصومين - عليهم السلام - اين امر نمايان است.
تفكرات، برداشتها و شيوه هاى نو همواره در تأليفات و گفتارهاى معظم له به چشم مى خورد.
توقف و تكيه بر برخى از افكار قديم كه چه بسا كارآيى ، نشاط و تأثير خود را در اين زمان از دست داده مردود دانسته، لزوم بررسى و تبلور مفاهيم اسلامى و برداشتهاى عميق و ريشه اى مستفاد از قواعد و ادله شرعيه در حل مشكلات و گرفتاريهاى روزمره امت اسلامى در عصر حاضر را امرى لازم و ضرورى مى دانند.
وجود روح خوش بينى و اميد به آينده اى درخشان، از ديگر ويژگيهاى معظم له مى باشد، كه اين روحيه در لابلاى تأليفات و در نظريات ايشان نيز نمايان است، و از اين رو معظم له حل مشكلات را با تنگ نظرى و توأم با بدبينى و يأس مردود مى دانند.
درست در زمانى كه معظم له كتابهاى علمى و استدلالى بسيار عميق براى استفاده پژوهندگان، انديشمندان و دانشوران در رشته هاى مختلف تأليف مى نمودند، در همان هنگام براى عموم مردم نيز مسايل لازم را به گونه اى ساده و در سطح فهم همگان مطرح مى ساختند، و در تأليفات خود در طرح مسايل براى طبقات مختلف و در تمامى زمينه ها همواره توجه به بيان ساده مطالب، و در عين حال حفظ عمق علمى آن داشتند، و از هرگونه عبارت پردازى و پيچيدگى در مطالب اجتناب مى فرمودند كه در اصطلاح ادبى ، آن را روش «سهل و ممتنع» مى نامند.
مكارم اخلاق و صفات حميده حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره - همواره زبانزد خاص و عام بوده و مى باشد:
تقوى و پرهيزكارى ، تواضع، گذشت از اسائه بيخردان، سعه صدر، مدارا با مردم، احساس مسئوليت نسبت به مسايل اجتماعى ، دستگيرى از فقراء و محرومين و برآوردن حوايج آنها، روح برابرى و مساوات با سايرين، احترام به مخالفين، احترام و اعتماد به مردم، مشورت با ديگران و شنيدن آراء و نظرات موافق و مخالف، زهد و دورى از تشريفات و تجملات، زندگى در خانه اى بسيار ساده و بى آلايش، برخوردارى از روح بلند و پسنديده، تحمل مشكلات و سختيها در راه خدا، صبر و بردبارى در برابر حوادث، استقامت در راه اداى وظايف شرعيه، تلاش و كوشش پيگير و حسن مديريت در تمامى فعاليتهاى روزمره، استقامت در برابر فشارهاى ظالمين و تحمل آنها و تسليم نشدن، توكل بر خدا در تمام امور و توسل به اهل بيت عصمت و طهارت «عليهم السلام» همگى از خصوصيات بارز اين بزرگ مرجع عاليقدر تقليد مى باشد. و در حقيقت همين صفات پسنديده و سجاياى اخلاقى است كه خود ترسيم كننده شخصيت والا و نمايانگر عظمت معظم له مى گردد.
جهاد و استقامت دو علامت مشخصه حضرت آيةاللَّه العظمى شيرازى - قدس سره - در مختلف صحنه هاى زندگى و در مبارزه با جباران بوده كه همواره مجاهدان راه اسلام در چند دهه اخير در راه تداوم مبارزات پيگير خود جهت اعلاى كلمه حق، به عنوان يك تجربه بزرگ و گرانقدر، از آن الهام گرفته اند، كه اين تجربه در مبارزات معظم له در طول نيم قرن رويارويى با مختلف حكومتهاى استبدادى و نظامهاى منحرف سياسى ، و نيز برخورد با سختيها و فراز و نشيب ها به دست آمده است، و تحقيقا اين جهاد و استقامت كه خود منبع سرشارى از نور اميد و نويد دهنده دستيابى به اهداف دينى و مذهبى است همچون مدرسه اى فراگير و متكامل براى ما و نسلهاى آينده بوده و خواهد بود.
معظم له همواره در برابر حكومتهاى استبدادى كه با سلاح گلوله و زندان، فريادهاى آزاديخواهى ملت را خاموش كرده اند، با سياست «عدم خشونت» و با استفاده از روشهاى مختلف دينى به مقابله مى پرداختند.
و البته شخصيتى كه برگ برگ تاريخ زندگانيش مالامال از جهاد و استقامت در راه خدا و بيدارى و آگاهى مردم مى باشد، تحت فشارهاى فزاينده بدخواهان بودن و تلاش در جهت نابود كردن و ترور افكار، نظرات و شخصيت او از سوى بيگانگان و استعمارگرانى كه همواره مورد هجوم آن معظم له و خاندان مجاهد او بودند، امرى طبيعى است.
و او همانگونه كه در مكتب اهل بيت عليهم السلام و در سرزمين خونين كربلا درس جهاد را فرا گرفته، درس پايدارى و استقامت در برابر تمامى تهديدها، تهمت ها، دستگيريها و حركتهاى موذيانه را نيز آموخته است.